Rubriek Afweermechanismen. Hoe bescherm jij je tegen pijnlijke ervaringen? Dat kan op verschillende manieren. In deze rubriek bespreken we de verschillende afweermechanismen. In dit nummer aandacht voor Ontkenning.
Ontkenning is een van de belangrijkste afweermechanismen die mensen gebruiken om zichzelf te beschermen tegen pijnlijke of ongemakkelijke ervaringen. Het mechanisme zorgt ervoor dat je weigert bepaalde feiten of ervaringen te accepteren, vaak omdat de waarheid te bedreigend of overweldigend voor je is. In plaats van de werkelijkheid onder ogen te zien, negeer of minimaliseert je de feiten, wat tijdelijk helpt om stress, angst of verdriet te verminderen.
Hoe werkt ontkenning?
Ontkenning kan zich op verschillende manieren manifesteren. In sommige gevallen ontken je volledig het bestaan van het probleem, of je beweert dat iets heel onbelangrijk is en je negeert de gevolgen. We zien dat vaak bij mensen met een verslaving: ze weigeren te erkennen dat hun gedrag problematisch is. Het kan ook optreden bij het verlies van een dierbare, waarbij iemand niet in staat is om het overlijden te accepteren en doet alsof er niets is gebeurd. Vaak zien we dat bij jonge kinderen bij het verlies van een ouder. De pijn en het verdriet kunnen te heftig zijn om toe te laten. Ze gaan over tot de orde van de dag, alsof er niets is gebeurd. Vrijwel altijd komt het trauma op latere leeftijd, vaak vermomd, weer boven. Een psycho-somatische ziekte of burn out kan de vorm zijn waarin het oude trauma aanklopt. Een opstelling kan dan helderheid bieden over wat er achter je klachten schuil gaat.
Waarom gebruiken mensen ontkenning?
Ontkenning ontstaat meestal als een automatische reactie om de psyche te beschermen tegen overweldigende emoties. Wanneer je geconfronteerd wordt met een situatie die te pijnlijk is om direct te verwerken – zoals een ernstige ziekte, verlies van een baan, of relatieproblemen – kan ontkenning tijdelijk verlichting bieden. Het is een manier om tijd te winnen, zodat je de kans krijgt om geleidelijk aan de werkelijkheid te wennen en uiteindelijk om te gaan met de emoties die erbij horen.
Gevolgen van ontkenning
Hoewel ontkenning op korte termijn kan helpen om emoties te reguleren, kan het op de lange termijn schadelijke effecten hebben. Wanneer je blijft volharden in het ontkennen van de realiteit, kan dit leiden tot stagnatie en problemen die verergeren. Bijvoorbeeld, het niet erkennen van een gezondheidsprobleem kan ertoe leiden dat je geen medische hulp zoekt, waardoor de situatie verergert. In relaties kan ontkenning leiden tot vervreemding, omdat belangrijke problemen nooit echt worden aangepakt.
Ontkenning overwinnen
Het doorbreken van ontkenning is vaak een moeilijke en geleidelijke weg, die meestal begint wanneer je de pijnlijke waarheid niet langer kan ontkennen. Dit kan gebeuren door externe factoren zoals een medische diagnose, een confrontatie met de realiteit, of gesprekken met anderen die een spiegel voorhouden. Een opstelling kan een goede rol spelen in dit proces, omdat het je inzicht biedt in de gevoelens en gedachten die je lange tijd hebt ontkend.
