Rubriek Theorie. In deze rubriek bespreken we steeds een aspect van de theorie die ten grondslag ligt aan familieopstellingen. In dit artikel gaan we in op de eerste van de vijf basiskenmerken van familiesystemen, namelijk ‘binding’, of anders gezegd: ‘Iedereen heeft recht erbij te horen.
Elk mens heeft de behoefte om ergens bij te horen, en dat begint bij de familie. Als kind is het niet alleen prettig om deel uit te maken van het gezin, maar het is ook essentieel voor overleving. Kinderen zijn volledig afhankelijk van hun ouders en hebben een onvoorwaardelijk vertrouwen in hen. Ze zijn honderd procent loyaal en geven hun liefde zonder voorbehoud. In de meeste gezinnen verloopt die hechting goed, maar in sommige gevallen ontstaan er verstoringen die de binding beïnvloeden.
Verstorende Factoren binnen de Familie
Ouders die zelf beschadigingen hebben opgelopen in hun jeugd, kunnen onbewust negatieve patronen doorgeven aan hun kinderen. Deze patronen kunnen variëren van emotionele afwijzing tot verwaarlozing of mishandeling. Ook ouders die bijvoorbeeld door ziekte, verslaving of psychische problemen niet in staat zijn om hun kinderen voldoende liefde en steun te bieden, creëren een verstoring in de natuurlijke binding. Externe factoren zoals armoede, werkloosheid, of het verlies van een geliefde kunnen eveneens verstorend werken op de harmonie binnen het gezin.
Soms zijn ingrijpende gebeurtenissen, zoals een ziekenhuisopname van het kind of de moeder, onvermijdelijk. Hoewel ze niet met opzet gebeuren, kunnen ze toch leiden tot een verstoring in de hechting. Deze zogenaamde “vroeg onderbroken uitreiking naar de moeder” kan zich later in het leven van het kind uiten in moeilijkheden binnen relaties.
De Blinde Kracht van Loyaliteit
Kinderen zijn door hun liefde en loyaliteit sterk verbonden met hun ouders. Deze loyaliteit is echter een blinde kracht: het kind is loyaal aan álles wat bij de ouders hoort, inclusief schadelijke en destructieve patronen. Zo kan een kind zichzelf opofferen om het lijden van de ouders te verzachten, vaak zonder dat het zich daarvan bewust is.
Deze patronen kunnen zich doorzetten in volgende generaties, zoals we zien in familieopstellingen. Negatieve gebeurtenissen en trauma’s die niet worden verwerkt, kunnen invloed hebben op de kinderen en kleinkinderen. Wat niet is erkend of geheeld, blijft aanwezig in het familiesysteem.
Verstoring in de Binding: Het Zondebok-Syndroom
Een van de manieren waarop verstoringen binnen een gezin zich kunnen manifesteren, is door het ontstaan van een “zondebok”. In disfunctionele families wordt vaak één kind de schuld gegeven van alles wat misgaat. Dit kind mag wel deel uitmaken van het gezin, maar tegen een hoge prijs: het draagt alle negativiteit van het systeem. Soms wordt dit kind op latere leeftijd uitgestoten, waardoor het een “lege plek” creëert in het familiesysteem. Het niet erkennen van deze persoon of het niet rouwen om vroeg overleden familieleden kan leiden tot het ontstaan van een dynamiek waarin latere generaties proberen die leegte op te vullen.
Generaties van Onverwerkte Pijn
Een voorbeeld hiervan is een vrouw die in therapie kwam vanwege depressie, een probleem dat ook haar moeder had. Tijdens de therapie bleek dat haar overgrootmoeder op jonge leeftijd haar zus had verloren. De rouw om dit verlies was nooit verwerkt, en de overgrootmoeder had diep van binnen het verlangen gehad haar zus in de dood te volgen. Deze onbewuste wens gaf ze door aan haar dochter, die op haar beurt dit patroon doorgaf aan haar eigen dochter. Zo ontstond een vicieuze cirkel van depressie en onverwerkte pijn, die generaties lang doorwerkte.
Deze casus laat zien hoe een onverwerkte gebeurtenis in het verleden kan uitgroeien tot een familiedynamiek die invloed blijft uitoefenen op latere generaties. Door het opstellen van deze patronen kan inzicht worden verkregen in hoe familietrauma’s en verstoringen doorwerken. Dit biedt de kans om te helen en de cyclus te doorbreken.
Conclusie
Loyaliteit binnen familiesystemen is een krachtig fenomeen dat zowel een verbindende als destructieve rol kan spelen. Verstoringen in de binding, zoals emotionele afwijzing of onverwerkte verliezen, kunnen generaties lang doorwerken. Familieopstellingen kunnen helpen deze onbewuste dynamieken zichtbaar te maken en de weg te openen naar heling. Het herkennen en erkennen van deze patronen is de eerste stap in het doorbreken van de negatieve cyclus en het herstellen van de balans binnen het familiesysteem.
