In deze rubriek geven we vanuit systemisch perspectief informatie en tips over opvoedkundige thema’s. De decembermaand is bij uitstek de maand van de cadeaus.
De feestdagen staan voor de deur, en dat betekent vaak gezelligheid, samenzijn en… cadeaus. Veel cadeaus. Zeker voor kinderen is het krijgen van cadeaus tijdens Sinterklaas en Kerstmis een hoogtepunt van de feestperiode. Maar als ouder kun je je afvragen: hoeveel cadeaus zijn eigenlijk genoeg? En wat doet het met kinderen wanneer ze worden overladen met spullen? Vanuit een systemisch perspectief kijken we naar wat er onder de oppervlakte kan spelen en hoe je hiermee als ouder kunt omgaan.
De betekenis van cadeaus: geven en ontvangen
Je familie en gezin van herkomst heeft grote invloed op hoe je omgaat met het geven en ontvangen van cadeaus. Een cadeau is meer dan alleen een voorwerp; het is een uiting van liefde, waardering en verbinding. Het kan echter ook een poging zijn om iets goed te maken. Misschien heb je zelf in je jeugd gemist wat je je eigen kinderen wél wilt geven. Of misschien wil je de liefde tonen die je als kind minder hebt ervaren. Hier ontstaat een valkuil: het risico bestaat dat je onbewust iets compenseert, wat leidt tot een overvloed aan cadeaus. Vraag jezelf eens af wat jou drijft om (precies deze) cadeaus te geven? Is het puur uit vreugde, of zit er een verlangen achter om iets te herstellen?
Cadeaus kunnen verstoren
In een gezond familiesysteem is er een natuurlijke balans tussen geven en ontvangen. Wanneer kinderen veel cadeaus krijgen, kan deze balans verstoord raken. Ze kunnen overvoerd raken, letterlijk en figuurlijk. Dit kan leiden tot gevoelens van overweldiging, verveling en zelfs entitlement: het gevoel dat ze altijd iets mogen verwachten. Het gevolg is dat de betekenis van het ontvangen van cadeaus afneemt. De vreugde verandert in een verwachting, en de verwondering maakt plaats voor vanzelfsprekendheid. Bovendien kan het geven van veel cadeaus een dynamiek creëren waarin het geven niet meer in verhouding staat tot wat een kind kan ontvangen. Kinderen voelen zich dan ongemakkelijk, alsof ze de hoeveelheid liefde die met de cadeaus gepaard gaat niet kunnen ‘verwerken’. Ze kunnen zelfs een innerlijke druk ervaren om deze liefde terug te geven, wat voor stress kan zorgen.
Overcompensatie
Het is belangrijk om als ouder te reflecteren op je eigen drijfveren. Misschien had je zelf een jeugd waarin weinig cadeaus werden gegeven en wil je dat nu anders doen voor je kind. Of je hebt schuldgevoelens over de tijd die je niet met je kind doorbrengt en probeert dit goed te maken met cadeaus. Systemisch gezien kan het geven van cadeaus dan een manier worden om onbewuste schuld of verdriet te verzachten. Maar daarmee leg je als ouder een last bij je kind: het kind moet jouw schuldgevoel verwerken, wat het cadeautje zwaar kan maken, hoe mooi het ook is verpakt. Overigens kan de verstoorde dynamiek ook ergens in het verleden zijn ontstaan en van generatie op generatie doorgegeven. Een familieopstelling kan daar helderheid over geven en daarmee de kans openen voor heling.
Hoeveel is genoeg? De kunst van het begrenzen
Vanuit een systemisch perspectief is het belangrijk om grenzen te stellen. Grenzen helpen om de balans in het familiesysteem te bewaren. Door een limiet te stellen aan het aantal cadeaus dat een kind krijgt, leer je hen ook de waarde van wat ze ontvangen. Het gaat dan niet meer om de hoeveelheid, maar om de betekenis van het cadeau.
- Maak bewuste keuzes: Kies cadeaus die echt bij je kind passen, en niet omdat het op het verlanglijstje van de winkel staat. Wat raakt je kind werkelijk?
- Kies voor kwaliteit boven kwantiteit: Eén betekenisvol cadeau kan veel meer indruk maken dan een berg speelgoed dat na een week in de hoek ligt.
- Betrek je kind bij het geven: Vraag je kind om iets terug te geven, bijvoorbeeld door een tekening te maken of een knutselwerk. Zo leren ze de waarde van uitwisseling.
- Beperk de hoeveelheid: Spreek met familieleden af hoeveel cadeaus er worden gegeven. Eén cadeau van elke grootouder is vaak meer dan genoeg.
