In deze rubriek kijken we naar de systemische betekenis van bekende en beroemde verhalen. Natuurlijk richten we onze aandacht in dit nummer op het kerstverhaal. Ook als je niet gelovig bent, dan kan het kerstverhaal een bron van inspiratie zin. Een systemische analyse van het kerstverhaal, waarin we kijken naar de geboorte van Jezus en de relaties tussen de personages, kan verrassende inzichten bieden. Vanuit het systemisch perspectief draait alles om de onderlinge verhoudingen, de ordening binnen het familiesysteem en de balans van geven en nemen.
Jozef brengt balans in geven en nemen
Maria en Jozef bevinden zich in een complexe familiesituatie. Maria verwacht een kind dat niet de biologische zoon is van Jozef. Toch kiest Jozef ervoor om Maria en Jezus te accepteren en voor hen te zorgen. Vanuit een systemisch perspectief zou Jozefs keuze kunnen worden gezien als een handeling die de balans van geven en nemen in stand houdt. Hij toont zich loyaal en neemt zijn verantwoordelijkheid, zelfs als die verantwoordelijkheid zwaar is. Deze keuze creëert een sterke basis voor hun nieuwe familiesysteem. Ook Maria’s acceptatie van haar rol – om de “moeder van God” te worden – is een daad van trouw aan een groter systeem en een hogere roeping, wat soms in familieopstellingen wordt ervaren als trouw aan de familie of een diepe verbinding met een transgenerationele erfenis.
Uitsluiting en erkenning
Jezus, hoewel pasgeboren, wordt direct erkend als een belangrijke figuur in de wereld. Vanuit een systemisch perspectief kunnen we dit zien als een verschuiving in ordening: hoewel hij het jongste lid van het gezin is, krijgt hij een bijzondere plaats toegekend. Dit geeft een diepere betekenis aan zijn positie als een transformerende kracht in het grotere “familiesysteem” van de mensheid. Jezus neemt deze rol van vernieuwing en liefde op zich, en daarmee komt hij als “kind” uiteindelijk boven zijn ouders te staan, wat in familiesystemen zelden voorkomt zonder spanningen. In het kerstverhaal is dit echter ingebed in een groter goddelijk plan, wat het een speciale uitzondering maakt. Het feit dat er geen plaats is in de herberg voor Maria en Jozef symboliseert in systemische termen een mogelijke uitsluiting. Het idee van geen “plek hebben” in het systeem wordt vaak geassocieerd met verstoten familieleden of individuen die niet volledig erkend worden. Maria, Jozef en Jezus vinden echter een plek in een stal, wat symbool staat voor de nederigheid en eenvoud van hun missie.
Herders en wijzen
De herders daarentegen, eenvoudige mensen van het land, erkennen Jezus onmiddellijk als een belangrijk persoon en tonen hem hun respect. Deze erkenning kan worden gezien als een herstelde balans in het systeem: hoewel Jezus buiten de gewone “herberg” staat, wordt hij door de eenvoudigen van hart verwelkomd, wat zijn betekenis en plek in het grotere geheel bekrachtigt. De drie wijzen brengen geschenken van grote waarde voor het pasgeboren kind, wat de balans van geven en nemen symboliseert. Jezus zelf “geeft” aan de mensheid door zijn komst, maar ontvangt op zijn beurt eer en geschenken. Deze balans van geven en nemen is essentieel in een gezond systeem en geeft aan dat Jezus’ positie erkend wordt, niet alleen door de nabijheid van zijn ouders en de herders, maar ook door mensen van aanzien en wijsheid van veraf.Deze handeling versterkt zijn positie in de wereld en creëert een evenwicht waarin zijn rol als “licht van de wereld” vanaf het begin erkend wordt.
Eeuwenoude geschiedenis
Het kerstverhaal speelt zich af binnen een joodse context, waarin Jezus geboren wordt als onderdeel van een erfgoed dat teruggaat naar de wortels van de joodse geschiedenis en de beloften die daarin zijn vervat. Dit plaatst zijn geboorte in een continuüm van generaties en voegt diepgang toe aan zijn rol in de wereld. Zijn geboorte is niet slechts een familie-evenement maar een gebeurtenis met een grotere impact, die alle generaties beïnvloedt. Vanuit systemisch perspectief is het dus de erkenning van deze eeuwenoude geschiedenis die hem, Maria en Jozef een plaats geeft binnen het grotere geheel. Hun keuze om in gehoorzaamheid te leven en deze verantwoordelijkheid te dragen maakt deel uit van een bredere, diepgewortelde loyaliteit die zichtbaar is in het kerstverhaal.
Eeuwenoude verbindingen
Het kerstverhaal biedt vanuit een systemisch perspectief een dieper inzicht in de dynamiek van geven en nemen, ordening, loyaliteit en de betekenis van erkenning binnen een familiesysteem. Maria en Jozef kiezen bewust voor een rol waarin ze een grotere verantwoordelijkheid en taak op zich nemen, en geven hun kind de erkenning en liefde die hij nodig heeft om te groeien in zijn roeping. De buitenwereld, vertegenwoordigd door de herders en wijzen, ondersteunt hen hierin door respect en geschenken te bieden, waardoor Jezus’ positie en betekenis worden erkend. Zo weerspiegelt het kerstverhaal in zijn eenvoud en complexiteit het belang van het vinden van een juiste plaats in een systeem, het onderhouden van een gezonde balans in geven en nemen, en het eerbiedigen van de eeuwenoude verbindingen die ons met elkaar verbinden.
