In deze rubriek besteden we aandacht aan de theorie die aan familieopstellingen ten grondslag ligt. Wat ligt er in deze cadeautjesmaand meer voor de hand dan ‘de balans van geven en nemen’. In elke menselijke relatie – of het nu gaat om een partner, vriend, kind of ouder – speelt het evenwicht tussen geven en nemen een essentiële rol. Zodra je contact hebt met een ander, begint een bijzonder proces waarin de balans van geven en nemen voortdurend in beweging is. Wanneer de ene persoon geeft, ontstaat er bij de ander een natuurlijke behoefte om iets terug te doen. Dit wederkerige proces zorgt voor evenwicht en versterkt de verbinding tussen mensen.
Drang om te vergelden
Vooral in een partnerrelatie is deze balans voelbaar, maar ook tussen vrienden of familieleden merk je dat er een zekere drang is om elkaar te “vergelden” voor wat je ontvangt. Als een relatie structureel uit balans raakt, bijvoorbeeld als de een altijd geeft en de ander altijd neemt, ontstaat er vaak wrevel of ongemak. Wie steeds maar geeft zonder iets terug te krijgen, kan zich gebruikt of niet gewaardeerd voelen, en andersom kan de ontvanger zich schuldig gaan voelen. Binnen een familiesysteem ontwikkelen zich specifieke patronen van geven en nemen. Deze worden vaak onbewust bepaald door de geschiedenis, waarden en overtuigingen van de familie. In een gezond familiesysteem krijgt iedereen zijn eerlijke deel, en heerst er rechtvaardigheid. Ouders geven vooral, en kinderen nemen voornamelijk. Toch geven kinderen op hun manier ook terug door bijvoorbeeld hun liefde, loyaliteit en de vreugde die ze brengen. Deze balans vormt de basis voor een gezonde emotionele ontwikkeling van alle gezinsleden. Het geven en nemen in een familie verandert met de tijd. Kinderen nemen vaak meer dan ze geven en verlaten het ouderlijk huis met een “overschot” aan ontvangen liefde en zorg. Als ze volwassen worden, kunnen ze op hun beurt weer geven, aan hun eigen kinderen of aan hun ouders als die ouder en hulpbehoevender worden.
Verstoringen in de balans
Soms raakt de balans verstoord. Een voorbeeld hiervan is parentificatie: wanneer kinderen tijdelijk of langdurig een rol van ouder op zich nemen. Dit kan gebeuren als een kind emotioneel voor zijn ouders zorgt, bijvoorbeeld bij een alleenstaande moeder die haar kind gebruikt als gezelschap om haar eenzaamheid te verlichten. Ook mishandeling of verwaarlozing door ouders zorgt voor een verstoorde balans. Kinderen in zulke situaties nemen meer op hun schouders dan gezond voor hen is en kunnen later in hun leven worstelen met deze disbalans. Het is belangrijk om de natuurlijke balans in een familiesysteem te herstellen. Dit kan door erkenning van de gevoelens en behoeften van ieder gezinslid en door het accepteren van de rollen binnen het gezin. Een gezonde balans in geven en nemen zorgt voor sterke relaties, waarin iedereen zijn plaats kent en zich gewaardeerd voelt. Wanneer geven en nemen in balans zijn, voelen we ons gezien, gewaardeerd en verbonden met elkaar – de basis voor elke duurzame en liefdevolle relatie.
