Wat betekent volwassen worden?
Vanuit biologisch en juridisch oogpunt zijn we volwassen rond ons achttiende jaar. Maar systemisch gezien is volwassenheid iets anders. Het betekent dat je jouw eigen plek inneemt in het familiesysteem: voor je ouders of ernaast in volgorde, als kind van hen — niet erboven, niet ertussen, en ook niet in een omgekeerde rol. Dat klinkt eenvoudig, maar in de praktijk is het vaak complex. Vooral als er in de kindertijd sprake was van onveiligheid, emotionele afwezigheid, ziekte, verlies of parentificatie (waarbij een kind de rol van ouder op zich neemt).
De vrouw van veertig: altijd zorgen voor de ander
Neem Anna (fictieve naam), 42 jaar. Ze zorgt altijd voor anderen, op haar werk én thuis. Haar leidinggevende noemt haar “onmisbaar”, maar ze voelt zich uitgeput. Ze merkt dat ze moeite heeft met nee zeggen. In een individuele sessie met familieopstellingen wordt duidelijk waarom. In haar jeugd moest ze vaak haar moeder troosten, die depressief was na de scheiding. Haar vader was afwezig. Zonder dat het werd uitgesproken, nam Anna de taak op zich om het gezin bij elkaar te houden. Ze werd te vroeg groot, maar is innerlijk nooit écht volwassen geworden.
De systemische verwarring
In Anna’s innerlijke beeld van haar familiesysteem staat zij boven haar moeder — als redder, helper, steun. Dat geeft kracht, maar ook verwarring. Want een kind dat zich opstelt als ouder raakt zijn eigen plek kwijt. In haar volwassen leven probeert Anna onbewust deze dynamiek te herhalen: ze voelt zich verantwoordelijk voor iedereen, wil iedereen helpen, en stelt haar eigen behoeften uit. Haar kracht is tegelijk haar valkuil.
Volwassen worden is terugkeren naar je plek
In een familieopstelling kunnen deze dynamieken zichtbaar en voelbaar worden. Anna ziet in de opstelling hoe ze tegenover haar moeder staat: alert, gespannen, groter dan haar. De begeleider nodigt haar uit om zinnen uit te spreken als: “Mama, jij bent de grote. Ik ben de kleine. Wat er ook gebeurde, jij bent mijn moeder en ik ben jouw kind.” Dat roept eerst weerstand op, maar daarna ook ontroering. Want juist in het erkennen van haar eigen kindplek ontstaat rust.
Langzaam zakt ze terug in haar plek: als dochter. Niet meer als moeder van haar moeder, niet meer als degene die de boel redt. Daardoor komt er ruimte om volwassen te worden: niet door groter te zijn dan haar ouders, maar juist door zich als kind te verbinden met haar oorsprong. Volwassen worden begint met het kind in jezelf erkennen — en door als een moeder en vader voor je eigen innerlijke kinddelen te zorgen.
Het helende effect van erkenning
In systemisch werk is het niet nodig om schuldigen aan te wijzen of alles te begrijpen. Het gaat om het zien van wat er werkelijk is, het erkennen van ieders lot, en het herstellen van de ordening. Als de ouders weer op hun plek mogen staan — inclusief hun tekortkomingen — en het kind de kindplek inneemt, ontstaat er ruimte. Ruimte voor volwassenheid, voor gezonde relaties, en voor een leven dat werkelijk van jou is.
Van overleven naar leven
Volwassen worden is geen momentopname, maar een proces. Het vraagt moed om te kijken naar wat je als kind op je hebt genomen. En het vraagt bereidheid om dat wat niet van jou is, terug te geven. Systemisch werk helpt om deze beweging te maken: van overleven naar leven, van verstrikking naar vrijheid. Zoals Anna het na afloop van haar sessie zei: “Ik hoef het niet meer allemaal te dragen. Eindelijk voel ik dat ik mijn eigen leven mag leiden.”
